Agresja, wg E.Aronson'a Człowiek istota społeczna.

Na wstępie autor opisuje swoje doświadczenie, w którym odkrył iż jego wrażliwość na agresję z wiekiem zanikła. Na trudny temat i zadanie pytanie własnemu synowi udziela odpowiedni w sposób tak prosty jakby mówił o tym, z czego wykonana jest piłka. Autor uświadamia sobie brak wrażliwości na zło świata patrząc na łzy własnego dziecka. Usprawiedliwia jednak swoje zachowanie doświadczeniami z życia i okresu trudnego dorastania, obserwacji licznych wojen i mordów. Ludzie przyzwyczaili się do mordowania, zabijania i nie stanowi to dla nich nowości.
Jest to pewnego rodzaju zagrożeniem ale ludzie pozostają obojętni na takie wydarzenia jak wojna, terroryzm. Podsumowując swoje wprowadzenie autor podkreśla, iż znaczna część obywateli Stanów Zjednoczonych uważa akty zwykłej zemsty za możliwą do zaakceptowania część polityki zagranicznej USA, jednocześnie dodając iż ludzie to gatunek bardzo agresywny, który jest skłonny bezwzględnie zabić drugiego osobnika swojego gatunku. W książce autor stara się odpowiedzieć na pytania, Czym jest agresja? Czy stanowi ona część natury człowieka (czy jest wrodzona)? Czy można ją przekształcać? oraz Jakie czynniki społeczne wpływają na zmianę stopnia agresji?

Psychologowie społeczni definiują działanie agresywne jako zamierzone zachowanie mające na celu spowodowanie cierpienia fizycznego lub psychicznego. Nie każde jednak zachowanie agresywne musi być wrogie. Poza tym rodzajem agresywności istnieje agresywność instrumentalna, która w przeciwieństwie do rodzaju pierwszego nie ma na celu wyrządzenia, zadania bólu fizycznego, a służy jedynie do osiągnięcia własnego celu, oczywiście przez wyrządzenie krzywdy innemu osobnikowi - jednak nie w sensie fizycznym.

W odpowiedni na pytanie o instynktowność agresji przytoczone zostają teorie, takie jak teoria Thomasa Hobbes'a o dzikiej naturze człowieka (agresja wrodzona), czy pojęcie „szlachetnego dzikusa” wprowadzone przez Jana Jakuba Rousseau, gdzie to społeczeństwo wyzwala w nas wrogość i dzikość, a my sami z natury jesteśmy łagodnymi istotami. Autor rozważa w lekturze różne teorie, prezentuje eksperymenty, którym zostawały poddawane zwierzęta w celu wykazania natury agresywnej. Jako własne stanowisko w tej kwestii określa zachowanie agresywne, dające się redukować.

Zaskakujące wydają się być teorie dotyczące użyteczności agresji. Uczeni (S. Washburn, D. Hamburg, K. Lorenz, S. Pinker)  uważają bowiem, iż w wielu przypadkach agresja jest czymś użytecznym. Dzięki niej, zarówno w środowisku zwierzęcym jak i ludzkim można wyłonić najsilniejszych osobników z grupy i traktować ich jako swoich przywódców. Wg licznych badań opisanych w książce, agresja pomaga utrzymać przywództwo w grupie, dominować nad innymi. Jak głosił Freud, jeżeli człowiekowi nie pozwoli się wyładować energii (katharsis) to jego agresywna energia będzie się kumulować, aż w końcu eksploduje albo w formie skrajnego gwałtu, albo choroby psychicznej. W książce zadawane są ciągle pytania. Czy jeden akt agresji redukuje potrzebę dalszej agresji? Autor rozpatruje niektóre sposoby rozładowania energii agresywnej, wymieniając tutaj wydatkowanie agresji w postaci akceptowanej społecznie agresywnej aktywności fizycznej, takiej jak futbol amerykański lub hokej; przez uprawianie nie-destrukcyjnej formy agresji, a mianowicie „agresji w wyobraźni” - np. marzenie o zbiciu kogoś lub napisanie opowiadania pełnego aktów gwałtu i przemocy; oraz przez bezpośrednią agresję - zwymyślanie osoby, która spowodowała frustrację, wyrządzenie jej krzywdy, opowiadanie o niej brzydkich rzeczy itp. Podczas pracy nad wymienionymi wyżej sposobami rozładowania energii agresywnej autor wysuwa wniosek iż, kiedy ludzie dopuszczają się aktów agresji, akty te zwiększają ich skłonność do przyszłej agresji.

Wśród najczęstszych przyczyn występowania agresji jest przemoc. Z badań wynika, że w korze mózgowej jest okolica zwana jądrem migdałowatym, która wiąże się z agresywnymi zachowaniami zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, co jest bezpośrednią przyczyną agresji u człowieka. Do pośrednich przyczyn zaliczane są: testosteron, alkohol i jego pływ na zmianę zachowania, ból i dyskomfort. Autor wyjaśnia także przyczynę pomiędzy frustracją a agresją. Ciekawy wydaje się również fakt, iż sama obecność przedmiotu skojarzonego z agresją może działać jako sygnał do agresywnego zachowania.

Praca zawiera również temat wpływu mediów, reklamy oraz środków masowego przekazu na zachowania agresji, znieczulający wpływ przemocy w telewizji, pornografia, agresja w celu zwrócenia uwagi społeczeństwa, przemoc wobec kobiet, odbiór przez dzieci takich zachowań, wpływ starszego rodzeństwa, znajomych, czy rodziców lub instytucji takich jak szkoła czy kościół na zachowanie dzieci, stosowany system kar i nagród, rozmowa. Ważnym czynnikiem jest wzorzec nieagresywny. Ważnym hamulcem dla agresywnego zachowania jest wyraźna wskazówka, że zachowanie takie jest niewłaściwe, empatia (wg badań Norma i Seymour Feshbachowie) w stosunku do innych i jej rozwijanie. Czynników mających wpływ na zachowanie agresji jest bardzo wiele, nie sposób ich wszystkich omówić, w książce jednak autor starał się przytoczyć najbardziej oczywiste i w pełni poparte eksperymentem teorie.

W swojej pracy autor przedstawił za pomocą licznych teorii, badań, eksperymentów i twierdzeń pogląd na temat agresji oraz jej korzeni, a także możliwości modyfikacji, w sposób czytelny i jasny dla odbiorcy. Większość teorii w pracy została poparta przykładami doświadczalnymi wykonywanymi zarówno na zwierzętach jak i na uczniach, studentach, innych grupach ludzi dorosłych. Badania polegały na obserwacjach lub wprowadzeniu pewnych zakazów oraz nakazów.

Polecam przeczytać E.Aronson Człowiek istota społeczna.