Rozwój cz.1. Pojęcie rozwoju i geneza

Rozwój jest pojęciem ogólnym i złożonym. Pojęcie to jest od stuleci przedmiotem zainteresowań zarówno filozofii, jak i wielu nauk szczegółowych (m. in. biologii, geologii, historii, antropologii i psychologii). Zostało ono wprowadzone przez Arystotelesa (384-322 p.n.e.), jako pomocne w udzielaniu odpowiedzi na pytanie, jak pojmować istotę tego, co leży u podłoża różnorodnych zmian w zjawiskach. Arystoteles ujmował rozwój jako proces nadawania materii formy, a więc jako zmianę zmierzającą w określonym kierunku, zmianę celową, polegającą na przechodzeniu od form niższych do wyższych. Oznacza to, że według Arystotelesa rozwój ma charakter teleologiczny i progresywny. Tak pojmowany rozwój jest wartościowany pozytywnie. Te cechy pojęcia rozwoju i dyskusja wokół nich przewijają się w poglądach wielu filozofów, a następnie, począwszy od XVII wieku, także przedstawicieli różnych nauk szczegółowych.

Silny wpływ na sposób ujmowania rozwoju w psychologii wywarła teoria biologicznej ewolucji gatunków Karola Darwina i ewolucjonistyczna filozofia Herberta Spencera. Teoria Darwina ujmowała rozwój w aspekcie filogenetycznym jako funkcję zdeterminowaną przez dziedziczność i środowisko, a w aspekcie ontogenetycznym jako funkcję dojrzewania (dziedziczność plus wiek życia) i środowiska. W darwinowskiej koncepcji rozwoju zarówno wzrastanie (postęp), jak i spadek sprawności (regres) były interpretowane jako serie zmian. Nadal jednak pojęcie rozwoju zachowało konotacje teleologiczne, powiązane z przeświadczeniem, że ewolucja oznacza postęp, który jest wartościowany pozytywnie. Spencer przyjął w swoim systemie filozoficznym, uważanym za syntezę pozytywistycznej teorii nauki i darwinowskiej teorii ewolucji biologicznej gatunków, że rozwój polega z jednej strony na wzrastającym różnicowaniu się zjawisk, a z drugiej - na wzrastającym ich zintegrowaniu, uporządkowaniu i równowadze. Zmiany w kierunku wzrastającego zróżnicowania i uporządkowania, wzrastającej integracji i równowagi traktował on jako prawo rządzące rozwojem jako takim, jako zasadę i kryterium formalne wszelkiego rozwoju. Spencer utożsamiał więc rozwój z postępem. 

Psychologia rozwojowa jest nauką o rozwoju psychicznym. Pojęcie „rozwój” odnosi się do zmian w psychice i zachowaniu się człowieka. Psychika to system (układ, struktura), czyli układ elementów powiązanych ze sobą różnego typu relacjami. O własnościach owych elementów decydują cechy całości, a nie odwrotnie. Pojęcie „rozwój psychiczny” odnosi się do zmian i przekształceń układu, jaki stanowi psychika człowieka wraz z kontrolowanym przez psychikę zachowaniem.

Wyjdź ze swojej strefy komfortu. Możesz wzrastać tylko, jeśli jesteś gotów czuć się dziwnie i niekomfortowo próbując czegoś zupełnie dla Ciebie nowego.

 Brian Tracy

Psychologia rozwoju człowieka zajmuje się badaniem zmian dokonujących się w psychice (tzn. w procesach, strukturach i funkcjach psychicznych) oraz zmian dokonujących się w zachowaniu człowieka w różnych fazach jego życia. W myśl niektórych teorii psychologicznych przedmiotem badań psychologii rozwojowej są przede wszystkim zmiany zachodzące w zachowaniu. Wg innych teorii, np. piagetowskiej teorii rozwoju przedmiotem badań powinno być przede wszystkim wykrywanie przekształceń w organizacji (strukturach) procesów psychicznych leżących u podłoża zmian obserwowanych w zachowaniu. Podstawowym obszarem zmian rozwojowych, które bada psychologia rozwojowa jest cykl życia jednostki ludzkiej. Przedmiotem zainteresowań badawczych są także zmiany rozwojowe psychiki i zachowania się, jakie zachodzą w toku rozwoju gatunkowego i w procesie dziejów historycznych ludzkości.         

Tradycyjna psychologia rozwojowa przyjmowała, że zmiany rozwojowe psychiki są powiązane przyczynowo z procesami biologicznego dojrzewania organizmu, a więc występują tylko w okresie dzieciństwa i dorastania. Przedmiotem badań tradycyjnej psychologii rozwojowej były zmiany zachodzące w psychice i zachowaniu się dzieci i młodzieży. Sadzono, że procesy rozwojowe kończą się wraz z osiągnięciem dojrzałości. Psychologia rozwojowa była utożsamiana z psychologią dziecka. Obecnie uważa się, że rozwój psychiczny człowieka trwa całe życie tj. od jego poczęcia aż do śmierci, przy czym zmiany rozwojowe w wieku dojrzałym nie są ani mniej liczne ani mniej głębokie niż te, które dokonują się w okresie dzieciństwa i dorastania.

ZOBACZ Cz.2.

___________________________________________________

[1] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996

[2] B. Domański, Krytyka pojęcia rozwoju a studia regionalne, Studia Regionalne i Lokalne, Nr 2(16)/2004, ISSN 1509–4995

[3] Portal wiedzy: http://portalwiedzy.onet.pl/76895,,,,psychiczny_rozwoj,haslo.html

[43] Psychologia Rozwoju Człowieka: Strona internetowa: http://woiee.republika.pl/Pyr3.pdf

[5] Elementy Psychologii: Strona internetowa: http://ksiegarnia.iknt.pl/uploads/files/Elementy_psychologii_fragment.pdf