Rozwój cz.2. Zmiany rozwojowe i rodzaje

Zmiana rozwojowa obejmuje wszelkie przemiany w zakresie psychiki i zachowania człowieka w ciągu całego jego życia od jego początku aż po zakończenie. Kiedy obserwujemy zachowanie innych osób spostrzegamy, że ulega ono zmianom, łatwo też można zauważyć, że i nasze własne zachowanie zmienia się. Zmienia się nasz wygląd, sprawność fizyczna, pamięć, wiedza, relacje koleżeńskie.

Psychologowie rozwoju wyróżnili trzy rodzaje zmian w rozwoju człowieka. Są to zmiany uniwersalne, wspólne i indywidualne:

1.  Zmiany uniwersalne są skutkiem wpływu na rozwój czynników odnoszących się do każdego człowieka i są powiązane z wiekiem życia. Obejmują one zmiany uwarunkowane biologicznym dojrzewaniem organizmu, czyli genetycznie zaprogramowanymi sekwencjami zmian organizmu. Zegar biologiczny wyznacza kolejność doświadczeń odbieranych z naszego organizmu a zegar społeczny określa kolejność doświadczeń kulturowych, uniwersalnych dla wszystkich ludzi w danym wieku, przykładem takiego doświadczenia może być uczenie się życia od starszych, czego przykładem może być szkoła jako instytucja wprowadzania w życie młodych osobników. Wszyscy ludzie w danym wieku podejmują się podobnych zadań i oczekiwań kierowanych do nich przez innych. Oczekiwania te tworzą normy postępowania społecznego.
2. Zmiany wspólne (wspólnotowe, grupowe) - są skutkiem oddziaływania grup społecznych, do których przynależymy w różny sposób, są wspólne, albowiem dotyczą osób, które należą do określonej grupy, do pewnej wspólnoty i w rezultacie przechodzą przez takie same doświadczenia. Każda kultura, każda grupa społeczna, a więc np. rodzina czy klasa szkolna ma własne normy własne standardy wyznaczające sposób zachowania. Te standardy dodatkowo rożnie działają na dzieci, młodzież i dorosłych. Następne zdanie jest bardzo ważne. Zmiany rozwojowe dotyczą tego, że każde pokolenie żyjąc w tej samej kulturze, w tym samym czasie historycznym, w tym samym środowisku fizycznym, jednocześnie żyją w innym środowisku psychologicznym, a więc przynależność pokoleniowa też determinuje zmiany rozwojowe.
3. Zmiany indywidualne odnoszą się one do czynników indywidualnych wpływających na rozwój jednostki, w odróżnieniu od zmian uniwersalnych dotyczących wszystkich ludzi, czy też zmian wspólnych właściwych grupom ludzi, w tym grupom pokoleniowym. Zmiany rozwojowe indywidualne są wywołane czynnikami jednostkowymi, działającymi wyłącznie na daną osobę. Obejmują one niepowtarzalne doświadczenia indywidualne. Przykładem takich doświadczeń mogą być wydarzenia traumatyczne, zagrażające, nagłe wypadki, rozdzielenie z rodzicami w dzieciństwie, śmierć rodziców, choroba, wydarzenia krytyczne i wyjątkowo dotyczące jakiejś osoby. Odgrywają one rolę w rozwoju, wyznaczają jego przebieg jedynie u tych osób, u których rozwój przebiega inaczej niż u pozostałych, nie standardowo. U większości ludzi zatem rozwój przebiega w zmienności uniwersalnej i wspólnej. A doświadczenia indywidualne najczęściej mieszczą się w zakresie wyżej wymienionych rodzajów zmienności.

„Zmiany zachodzą tylko wtedy, gdy idziemy pod prąd, kiedy robimy coś całkowicie wbrew wszystkiemu, do czego przywykliśmy” 

 Paulo Coelho

Nie każda zmiana oznacza rozwój. Zmiany przejściowe odwracalne i cykliczne nie mogą być uznane za rozwojowe, ponieważ nie prowadzą do trwałych przekształceń danego układu lub jej funkcji. Pojęciem zmiany rozwojowej obejmuje się zazwyczaj zmiany:

• jednokierunkowe
• nieodwracalne
• trwałe
• autonomiczne – spowodowane działaniem czynników tkwiących w całości lub w dominującej części wewnątrz danego układu

Zmiany rozwojowe są trwałe i nieodwracalne tzn., że stany czy poziomy organizacji wewnętrznej, jakie powstają w ich rezultacie nie dają się cofnąć, (np. drogą oduczenia) ani też odwrócić w inny sposób. Sprawia to zarazem, że mogą one inicjować kolejne zmiany kontynuujące zapoczątkowany ciąg.

ZOBACZ Cz.1. 

________________________________________________

[1] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996

[2] B. Domański, Krytyka pojęcia rozwoju a studia regionalne, Studia Regionalne i Lokalne, Nr 2(16)/2004, ISSN 1509–4995

[3] Portal wiedzy: http://portalwiedzy.onet.pl/76895,,,,psychiczny_rozwoj,haslo.html

[43] Psychologia Rozwoju Człowieka: Strona internetowa: http://woiee.republika.pl/Pyr3.pdf

[5] Elementy Psychologii: Strona internetowa: http://ksiegarnia.iknt.pl/uploads/files/Elementy_psychologii_fragment.pdf